Πολύς κόσμος ενδιαφέρεται να μάθει το ποσοστό του σωματικού του λίπους, ειδικότερα όταν ακολουθεί ένα πρόγραμμα διατροφής. Πόσο μεγάλη εγκυρότητα έχουν οι διάφορου είδους ”λιπομετρήσεις” και σε ποιες αρχές βασίζονται;
Η ανθρώπινη σωματική μάζα μπορεί να διαχωρισθεί σε άλιπη και λιπώδη. Ο λιπώδης ιστός περιλαμβάνει όλο το αποθηκευμένο λίπος στο σώμα (σπλαχνικό και υποδόριο λίπος) ενώ ο άλιπος περιλαμβάνει ουσιαστικά ότι δεν είναι λίπος (μυς, οστά, όργανα, σωματικά υγρά).
Η εκτίμηση του ποσοστού της λιπώδους μάζας σώματος σε ένα άτομο έχει μεγάλη αξία, τόσο για την εκτίμηση της υγείας του, όσο και άλλων παραμέτρων όπως η ποσότητα άλιπης / μυϊκής μάζας (χρήσιμη πληροφορία σε ασκούμενους και αθλητές). Ένα άτομο που ακολουθεί ένα διατροφικό πλάνο παράλληλα με προπόνηση ώστε να βελτιώσει τη σύσταση σώματος, θα πρέπει να μπορεί με κάποιο τρόπο να την εκτιμήσει. Σε αυτό προφανώς δεν αρκεί η μέτρηση του βάρους και των αλλαγών του, καθώς αυτό δε μας δίνει άμεσες πληροφορίες για την αλλαγή στη σωματική σύσταση.
‘’Μετρήσεις’’ λίπους – σύστασης σώματος
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι που έχουν σκοπό την εκτίμηση της σύστασης σώματος. Αναφέρομαι σε εκτίμηση και όχι μέτρηση καθώς στην πραγματικότητα δεν μπορεί να μετρηθεί η ακριβής ποσότητα λίπους ή άλλων ιστών στο ανθρώπινο σώμα. Αυτό είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί σε ένα ζωντανό οργανισμό. Όλες οι μέθοδοι προσεγγίζουν μέσω κάποιων παραδοχών και εξισώσεων τη σύσταση σώματος, κυρίως υπολογίζοντας την πυκνότητα σώματος και την περιεκτικότητα του σε υγρά.
Οι συνηθέστεροι τρόποι λιπομέτρησης που μπορούν να γίνουν ευκολότερα είναι η ανάλυση των δερματοπτυχών και η μέθοδος ΒΙΑ (βιοηλεκτρικής εμπέδησης). Αντίστοιχα υπάρχουν μέθοδοι που θεωρούνται περισσότερο ακριβείς και χρησιμοποιούνται περισσότερο για ερευνητικούς σκοπούς από πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως η υποβρύχια ζύγιση (παλαιότερη μέθοδος αναφοράς), καθώς και το Bod Pod και το DEXA (που αρχίζουν πλέον να χρησιμοποιούνται και ευρύτερα και στον κοινό πληθυσμό).
Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά πως πραγματοποιείται η κάθε διαδικασία και ποια είναι η ακρίβεια της.
H υποβρύχια ζύγιση:
Το άτομο το οποίο μετράται βυθίζεται σε ειδική πισίνα και με βάση τον όγκο του νερού που εκτοπίζεται και την αρχή του Αρχιμήδη υπολογίζεται η πυκνότητα (d) σώματος. Στη συνέχεια η d χρησιμοποιείται σε ειδική εξίσωση (συνήθως αυτής του Siri) όπου το αποτέλεσμα δίνει το εκτιμώμενο ποσοστό σωματικού λίπους.
Η μέθοδος αυτή θεωρούταν συνήθως η gold standard μέθοδος ανάλυσης σύστασης σώματος, και χρησιμοποιείται κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς. Υπολογίζει με υψηλή ακρίβεια την πυκνότητα του σώματος από την οποία εκτιμάται η σύσταση του. Όμως, η περιεκτικότητα σε νερό, άρα και η πυκνότητα, της άλιπης μάζας δεν είναι σταθερή και μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες όπως η φυλή (που μπορεί να ελαχιστοποιηθεί το σφάλμα χρησιμοποιώντας την κατάλληλη εξίσωση), οι αλλαγές στο σωματικό βάρος και τα επίπεδα υδάτωσης και άσκησης. Η υποβρύχια ζύγιση φάνηκε να δίνει αρκετά κοντινά αποτελέσματα και με σχετικά μικρό σφάλμα (2,7%) σε σχέση με την μέθοδο 4C (four-component model που περιλαμβάνει μέτρηση των συνολικών υγρών σώματος, της συγκέντρωσης μετάλλων στην άλιπη μάζα και της πυκνότητας σώματος και επηρεάζεται λιγότερο από τις αποκλίσεις στην πυκνότητα της άλιπης μάζας).
Η μέθοδος DXA
H μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί ακτίνες Χ και υπολογίζει την οστική μάζα και πυκνότητα, τη λιπώδη μάζα και τη μυϊκή μάζα Διαρκεί από μερικά έως 20 λεπτά ανάλογα το μηχάνημα . Η μέθοδος αυτή έχει ένα βασικό πλεονέκτημα, το ότι υπολογίζει ξεχωριστά την οστική μάζα (και πυκνότητα), επομένως γίνεται καλύτερη προσέγγιση της μυϊκής μάζας από τη συνολική άλιπη. Και πάλι όμως τα αποτελέσματα μπορούν να επηρεαστούν από τα επίπεδα υδάτωσης του δοκιμαζόμενου και τη σύσταση της άλιπης μάζας του. Η μέθοδος αυτή σε καλά προπονημένα άτομα με υψηλά επίπεδα άλιπης μάζας φαίνεται να εμφανίζει λίγο μεγαλύτερο σφάλμα από την υποβρύχια ζύγιση, αλλά μικρότερο από μεθόδους όπως η ΒΙΑ και οι δερματοπτυχές.
Bod Pod
Λειτουργεί με τη μέθοδο της αεροπυκνομετρίας και λειτουργεί με παρόμοιες αρχές με την υποβρύχια ζύγιση. Τα αποτελέσματα εκτιμώνται με βάση την υπολογισμένη πυκνότητα σώματος. Από πολλούς θεωρείται η νέα μέθοδος αναφοράς και χρησιμοποιείται κι αυτή κυρίως σε πανεπιστημιακά αλλά και νοσοκομειακά ιδρύματα. Η μέτρηση γίνεται σε έναν ειδικό θάλαμο και διαρκεί λίγα λεπτά (λιγότερο από το DXA). Φαίνεται ότι δίνει παρόμοια αποτελέσματα με την υποβρύχια ζύγιση , με μικρότερη την πιθανότητα σφάλματος από άλλες μεθόδους, αλλά παρόλα αυτά τα αποτελέσματα μπορούν να επηρεαστούν από τους παράγοντες που προαναφέρθηκαν.
Στο 2ο μέρος αυτού του άρθρου θα δούμε τις άλλες δύο και πιο συνηθισμένες και πρακτικές μεθόδους εκτίμησης του λίπους. Πόσο αξιόπιστες είναι και τι άλλες επιλογές υπάρχουν;
powerdieting! 